Motor:
Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makineye motor denir.
Motorlar araçta gücün kaynağıdır.
Motorlar;
Zamanlarına göre İki ve Dört zamanlı,
Soğutma sistemlerine göre Su ve Hava ile soğutmalı,
Yakıt sistemlerine göre Benzin, Dizel ve LPG şeklinde sınıflandırılırlar.
Araçlarda içten yanmalı ve dört zamanlı motorlar kullanılır.
Dolayısıyla motor deyince aklımıza içten yanmalı motor gelmelidir.
İçten yanmalı motor:
Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinedir.
Yakıtı doğrudan doğruya silindirler içine yayan ve üretilen ısı enerjisini piston-biyel mekanizması ile krank miline ileten motordur.
Benzinli motorda zamanların oluşumu:
1. Zaman (Emme zamanı) : Silindire yakıt-hava karışımı girer.
2. Zaman (Sıkıştırma zamanı) : Yakıt-hava karışımı pistonla sıkıştırılır.
3. Zaman (Ateşleme zamanı) : Yakıt-hava karışımı buji ile ateşlenir.
4. Zaman (Egzoz zamanı) : Yanma sonucu oluşan pis gazlar egzozdan dışarı atılır.
Ateşleme sisteminin görevi; silindir içindeki yakıt-hava karışımını ateşlemektir.
.png)
SİSTEMİN ÇALIŞMA PRENSİBİ :
Kontak anahtarını çevirdiğimiz anda elektrik devresi açılır yani akü devreye girer ve depolamış olduğu akımı (voltaj veya gerilimde denilebilir) endüksiyon bobinine yollar. Endüksiyon bobini gelen gerilimi yükselterek 15.000-25.000 volt arasına çıkartır ve distribütöre iletir. Distribütör ise endüksiyon bobininden gelen akımı ateşleme sırasına göre bujilere dağıtır. Bujiler silindir içindeki yakıt-hava karışımını elektrik kıvılcımı ile ateşleyerek yanmayı gerçekleştirir ve ısı enerjisi elde edilir.
KONTAK ANAHTARI :
Elektrik devresini açıp kapatır.
BUJİ :
Ateşlemeyi sağlar.
Silindir içindeki yakıt-hava karışımını elektrik kıvılcımı ile ateşler.
Dikkat! kıvılcımla ateşleme, kıvılcımla yanma‘nın söz konusu olduğu sorularda akla hemen BUJİ gelmelidir.
Uyarı :
Bujilerin ayarsız olmasına veya aşınmasına bağlı olarak normal yanma olmaz, motor çekişten düşer ve yakıt sarfiyatı artar. Dolayısıyla zamanı geldiğinde yakıt tasarrufu sağlamak için eskimiş bujileri değiştirmek gerekir.
Buji kablolarından biri çıkmış ise motor sarsıntılı çalışır.
BİLGİLENDİRME :
Benzinli motorun ıslanarak çalışmaması durumunda ateşleme sisteminin parçaları kurulanır.(Bobin, Buji, vs..)
Elektronik ateşleme sisteminin avantajı yakıt tasarrufu sağlamasıdır.
BENZİNLİ MOTORLARDA YAKIT SİSTEMİ
Benzinli motorlarda yakıt sisteminin görevi; silindire yakıt–hava karışımı göndermektir.
Buji ile ateşlemeli motorlardır.
YAKIT DEPOSU:
Yakıtın (Benzinin) depolandığı yer.
YAKIT FİLTRESİ:
Yakıtı temizler. Yakıt kirli (pis), tıkalı ise motor düzensiz ve tekleyerek çalışır.
HAVA FİLTRESİ:
Silindire giren havayı temizler.
Hava filtresi kirli (tıkalı) ise yeterli hava giremeyeceğinden normal yanma olmaz, motorun gücü azalır ve yakıt sarfiyatı artar. Motor zengin karışımda çalışır. Dolayısıyla yakıttan tasarruf edebilmek için hava filtresini temizlemek eğer temizlenemiyorsa değiştirmek gerekir. Hava filtresinin temizlenmesinde basınçlı hava kullanılır.
Bilgi:
Eğer araç fazla yakıt tüketiyorsa zengin karışımla çalışıyor denir.
JİKLE DEVRESİ:
Kışın soğuk havalarda silindire yakıtın fazla, havanın az girmesini sağlayarak motorun kolay çalışmasını sağlar.
Jikle çekili unutulup bir süre gidilecek olursa araç fazla yakıt tüketir. Yani zengin karışımda çalışır.
YAKIT DEPOSU:
Depodaki yakıt miktarını gösterir.
Bilgilendirme;
Yakıt sisteminde rölanti ayarı yapılır.
Rölanti ayarı yüksek olan araç fazla yakıt yakar.
Doğru bir rölanti ayarı için motor normal çalışma sıcaklığında olmalıdır.
Araçlarda yakıt tasarrufu sağlamak için:
1) Hava filtresi temizlenir.
2) Eskimiş bujiler değiştirilir.
3) Aracın hızına uygun viteste gidilir.
4) Ani duruş ve kalkışlardan kaçınılır.
5) Lastiklerin havasının normal ayarda olmasına dikkat edilir.
6) Tavsiye edilmeyen araç lastikleri kullanılmamalıdır.
LPG’Lİ MOTORLARDA YAKIT SİSTEMİ
LPG; buji ile ateşlemeli motorlarda kullanılır.
Diğer motorlardan üstünlüğü çevreyi kirletme oranı daha düşüktür.
Dezavantajı Motor performansı bir miktar düşer.
LPG’li araçların kapalı alanlara park etmeleri yasaktır.
DİZEL MOTORLARDA YAKIT SİSTEMİ
Dizel motorda yakıt olarak motorin (mazot) kullanılır.
YAKIT DEPOSU:
Yakıtın (Motorinin) depolandığı yerdir.
ENJEKTÖRLER:
Dört zamanlı dizel motorda emme zamanında silindire sadece hava emilir ve sıkıştırma zamanında hava pistonla sıkıştırılır.
Enjektörlerin görevi silindir içerisindeki sıkıştırılmış havanın üzerine motorin püskürtmektir. Böylece sıkıştırılan havanın sıcaklığı ile yanma sağlanmış olur.
KIZDIRMA (ISITMA) BUJİSİ:
Soğuk havalarda silindir içindeki havayı ısıtarak motorun kolay çalışmasını sağlar.
Dizel motorlu araçlarda marşa basmadan önce gösterge panelinde kızdırma bujisi lambasının sönmesi beklenir.
BİLGİLENDİRME ;
Dizel motorlarda yakıtın tamamen bitmesi yakıt sisteminin hava yapmasına yol açar, motor çalışmaz dolayısıyla motor çalışmıyorsa yakıt sisteminde hava vardır.
Dizel motorda yakıt borularının sökülmesi de yakıt sisteminin hava yapmasına neden olur.
Dizel motorda yakıt fitresi değiştirildiğinde sistemin havası alınır.
Dizel motorun yakıt deposunda biriken su günlük tahliye edilir.
Yakıt enjeksiyon sisteminin avantajı yakıt tasarrufu sağlamasıdır.
Enjeksiyon sistemli araçta, kontak anahtarı açıldıktan sonra marş yapabilmek için enjeksiyon sistem uyarı lambasının sönmesi beklenir.
Motorda yanma sonucu oluşan gazlar egzoz manifoldu aracılığı ile dışarı atılır.
Katalitik Konvektör:
Katalitik konvektör egzoz gazındaki zehirli maddeleri azaltmak için kullanılır.
Katalitik konvektör bulunan araçta kurşunsuz benzin kullanılır.
Egzoz Susturucu:
Egzoz susturucu basınçlı olarak çıkan yanmış gazların sesini azaltan parçadır.
Egzozdan fazla ses çıkıyorsa egzoz susturucu deliktir.
Araçtan egzoz susturucunun çıkarılması gürültü kirliliğini arttırır.
Sonuç:
Egzoz sisteminin görevi ;
I-Gürültüyü azaltmak
II-Egzoz gazından çıkan kirleticileri azaltmak
III-Yanma odasında oluşan sıcak atık gazın atılmasını sağlamaktır.
Motor yağının görevi ;
Motorda çalışan parçaların temizliğini sağlamak ve hareketini kolaylaştırmak,
Sürtünmeye bağlı aşınmaları önleyerek motorun ömrünü uzatmak,
Motorun soğutulmasına yardımcı olmaktır.
Motor yağının eksilmesi veya özelliğini kaybetmesi durumunda kuru sürtünme sonucu oluşan ısının etkisiyle motor parçaları birbirine kaynar ve sıkışır.
Motor yağı kalitesi motor ömrünü etkileyen en önemli faktördür.
KARTER:
Motor yağına depoluk eder.
Aynı zamanda motorun alt tarafını kapatarak çalışan parçaları dış etkenlerden korur.
YAĞ POMPASI:
Karterdeki yağı basınçlı olarak motorun çalışan parçalarına gönderir.
YAĞ FİLTRESİ:
Yağ pompasının pompaladığı yağı süzerek, içindeki yabancı maddeleri temizler.
YAĞ GÖSTERGESİ:
Motor yağ basıncının çok düşük olduğunu, karterde yağ kalmadığını bildiren göstergedir.
Yağ seviyesi normalin çok altındaysa motor aşırı ısınarak zarar görür ve büyük masrafa yol açar.
Uyarı :
Motor yağ seviyesinin tavsiye edilen değerden fazla olmasıda motor parçalarının zarar görmesine yol açar.
Kontak anahtarını çevirip aracı çalıştırdığımızda yağ göstergesi sönmüyorsa yada sürüş halindeyken yağ göstergesinde herhangi bir anormallik görülürse motor hemen stop ettirilmeli ve yağ seviyesi kontrolü yapılmalıdır.
YAĞ MÜŞÜRÜ:
Motordaki yağın basıncını göstergesine ileten parçadır.
Yağ lâmbası, araç çalışırken yanıyorsa sebebi ya karterde yağ kalmamıştır veya yağ müşürünün kablosunda kısa devre olmuştur.
YAĞ ÇUBUĞU:
Yağ çubuğu motor çalışmazken, motor yağ seviyesini ölçmek için kullanılır.
Yağ kontrolü için kontak anahtarı kapatılmalı, motora dağılmış yağın tekrar kartere dönmesi ve doğru bir ölçüm yapılabilmesi için 4-5 dakika beklenmeli, aracında düz bir zeminde olmasına dikkat edilmelidir.
Motor yağının kontrolü yapılırken yağ seviyesi, yağ çubuğunun iki çizgisi arasında olmalıdır.
Motora yağ supap (külbüratör) kapağından konur.
Bilgilendirme :
Kontak anahtarı motoru çalıştırmayacak şekilde açıldığında yağ göstergesi yanmıyorsa arıza yağ lambasının ampulündedir.
Motor yağ yakıyorsa egzoz dumanı mavi çıkar.
Motorun yağ yakmasının sebebi silindirlerin aşınmış olmasıdır.
Şarj sisteminin görevi; motor çalıştığı sürece aracın elektrik ihtiyacını gidermektir.
ALTERNATÖR (ŞARJ DİNAMOSU)
Araç için gerekli elektriği üretir.
Akümülatörü şarj eder.
Mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirir.
KONJEKTÖR (REGÜLATÖR)
Alternatörden çıkan voltajı ayarlar.
Alternatörün üretmiş olduğu elektriğin voltajını ve şiddetini kontrol eder.
Şarj sisteminin gerilimini sınırlandırır.
Uyarı:
Aydınlatma sistemindeki ampuller sık sık patlıyorsa muhtemelen regülatör arızalıdır.
ŞARJ GÖSTERGESİ
Marşa basılıp motor çalıştığında şarj göstergesinin sönmesi beklenir.
Eğer sönmüyosa trafik kurallarına uygun olarak derhal durulması gerekir.
Şarj göstergesi yandığı halde araç sürülmeye devam ederse akü boşalır.
VANTİLATÖR KAYIŞI
Vantilatör kayışı su pompası ile birlikte alternatörede hareket verir.
Vantilatör kayışı gevşerse yada koparsa alternatör gerekli elektriği üretemez dolayısıyla şarj göstergesi yanar.
Uyarı :
Vantilatör kayışı koptuğunda ilk önce şarj göstergesinden anlaşılır. Önce şarj göstergesi daha sonra hararet göstergesi yanar.
Vantilatör kayışı çok sıkı olursa alternatör yatakları bozulur.
Dikkat!
Şarj sistemi ile ilgili sorularda; şıklarda şarj sisteminin elemanları olan Alternatör veya Konjektör (regülatör) aranmalıdır.
Örnek soru:
Akümülatörü şarj eden (dolduran) parça aşağıdakilerden hangisidir?
A) Marş motoru
B) Distribütör
C) Endüksiyon bobini
D) Alternatör
Soru şarj sistemi ile ilgili olduğuna göre şıklarda şarj sisteminin elemanlarını aramak lazımdır. Şıklardan da anlaşılacağı gibi şarj sisteminin elemanı bir tek D şıkkında vardır. O zaman doğru cevap D dir.
Örnek soru:
Şarj sisteminin gerilimini sınırlandıran parça aşağıdakilerden hangisidir?
A) Karbüratör
B) Regülâtör (konjektör)
C) Marş motoru
D) Sigorta
Şarj sisteminin elemanı sadece B şıkkında bulunduğuna göre doğru cevap B dir.
Örnek soru:
Aşağıdakilerden hangisi motor çalışırken şarj lambasının yanmasına sebep olur?
A) Marş motoru kablo bağlantılarının gevşek olması
B) Distribütör kablo bağlantılarının gevşek olması
C) Alternatör kablo bağlantılarının gevşek olması
D) Endüksiyon bobini kablo bağlantılarının gevşek olması
Şarj sisteminin elemanı tek C şıkkında bulunduğuna göre doğru cevap C dir.
Örnek soru:
Motorun devri arttıkça, alternatörden çıkan voltajı ayarlayan parça aşağıdakilerden hangisidir?
A) Distribütör
B) Konjektör (regülâtör)
C) Endüksiyon bobini
D) Kondansatör (meksefe)
Alternatör Şarj sisteminin elemanı olduğuna göre doğru cevap diğer bir şarj sistemi elemanı bulunan B şıkkıdır.
En çok yanlış yapılan sorular;
Vantilatör kayışı aşağıdakilerden hangisine hareket iletir?
A) Alternatöre
B) Marş motoruna
C) Yağ pompasına
D) Silecek motoruna
Vantilatör kayışı su pompası ile birlikte alternatörede hareket verir.Cevap A dır.
Vantilatör kayışının koptuğu ilk önce hangi göstergeden anlaşılır?
A) Şarj göstergesinden
B) Yakıt göstergesinden
C) Hararet göstergesinden
D) Yağ göstergesinden
Vantilatör kayışı koptuğunda ilk önce şarj göstergesinden anlaşılır. Önce şarj göstergesi daha sonra hararet göstergesi yanar.Cevap A dır.
MARŞ MOTORU
Motora ilk hareketi verir.
Kontak anahtarı açıldıktan sonra marşa basma süresi 10-15 sn dir.
Uzunca ve sıkça marş yapılırsa akü boşalır.
AKÜMÜLATÖR (AKÜ)
Marş motoruna ilk hareket için elektrik verir.
Motorlu taşıtlarda elektrik enerjisi ile çalışan sistemlerin elektrik ihtiyacını karşılamak amacıyla kullanılır.
Motor çalışmazken aydınlatma sistemi ve alıcıları çalıştırır.
Akünün araç üzerinden sökülmesi esnasında önce (-) kutba bağlı olan kablo sökülür.
Akünün (+) kutup başı (-) kutup başına göre daha kalındır.
Aküsü boş bir araca, bir başka aracın aküsü kablolarla bağlanarak marş yapılması işlemine takviye denir.
Akümülatörle başka akümülatöre takviye yapılacaksa artı kutup, artı kutupla, eksi kutup eksi kutba bağlanır.
Digital göstergeleri araca akü takviyesi yapılmaz.
Akü üzerinde bulunan kontrol gözünde rengin yeşil olması akü şarjının iyi durumda olduğunu gösterir.
Akünün kutup başları araca ters bağlanırsa alternatör diyotları yanar.
Araçta kısa devreden doğacak yangın durumunda veya seyir halindeyken yanık kokusu geliyorsa kontak kapatılır ve akü kutup başları sökülür.
Kışın akümülatör donmasın diye tam şarj edilir.
Akünün kutup başlarına aynı anda iki madeni para dokundurulursa kısa devre olur ve patlar.
Üst kısmında pisliklerin birikmesi akünün kendiliğinden boşalmasına sebep olur.
“Akü sülfürik asit içerdiğinden, araçtan çıkartılırken ve tutarken dikkat edilmesi, göz yada cilde temastan kaçınılması gerekir.” Buna rağmen sülfürik asit göze ve cilde herhangi bir biçimde temas ederse ilk yapılması gereken bol su ile temas edilen yerin yıkanmasıdır.
Akünün bakımı yapılırken;
1-Eleman kapak deliklerinin açık olup olmadığına bakılır.
2-Kutup başlarının oksitleri temizlenir.
3-Elektrolit seviyesine bakılır ve azalmış ise plakaların 1 cm üzerine kadar saf su ilave edilir.
ÇALIŞMA PRENSİBİ :
Motor yakıttan elde ettiği ısı enerjisiyle gücünü kavrama (debriyaj) aracılığı ile vites kutusuna aktarır. Vites kutusu motordan gelen hareketi şafta, şaft diferansiyele, diferansiyel aksa ve aks tekerlere iletir. Böylece araç hareket eder ve mekanik enerji yani hareket enerjisi elde edilmiş olur.
Motorun gücünü aktardığı organlara aktarma organları denir.
Şekilden de görüleceğe üzere aktarma organları sırası ;
Kavrama (Debriyaj), Vites kutusu, Şaft, Diferansiyel, Aks, Tekerlekler şeklindedir.
VİTES KUTUSU :
Aracın hızını ve torkunu ayarlayan aktarma organıdır.
Araca ileri ve geri hareket sağlar.
Vites kutusunun bakımı yapılırken yağına bakılır.
ŞAFT :
Motordan (Vites kutusundan) gelen hareketi diferansiyele iletir.
DİFERANSİYEL:
Motorun hareketini tekerleklere iletir.
Vites kutusundan gelen hareketi akslara iletir.
Şaft almış olduğu hareketi 90 derece çevirip akslara iletir.
Virajda çekici tekerleklerin farklı hızlarda dönmesini sağlar.
AKS :
Diferansiyelin hareketini tekerleklere ileten parçadır.
KAVRAMA (DEBRİYAJ) :
Vites değiştirme imkanı sağlayan aktarma organıdır.
Motorun hareketini vites kutusuna iletir ya da keser.
Motor ile vites kutusu arasındadır.
Debriyaj kaçırıyorsa sebebi debriyaj balatasının yağlanmış veya aşınmış olmasıdır.
Debriyaj balatasının aşınmasının sebebi araç hareket halinde iken sürekli yarım debriyaj yada tam debriyaj yapmaktır.
Taşıt hareket halinde iken debriyaj pedalına yarım basılırsa debriyaj bilyesi bozulur.
Ani ve sert kalkışlarda debriyaj balatasının sıyrılarak aşınmasına sebep olur.
Debriyaj teli kopmuş ise araç vitese geçmez.
TEKERLEKLER :
Araçta lastiklerin görevi frenleme performansını arttırmaktır.
Üzerindeki rakamlar lastiklerin ebadını belirtir.
Lastikler araca binileceği zaman kontrol edilmelidirler.
Aracın lastiği kontrol edilirken hava basıncına, diş derinliğine ve hasarlı olup olmadığına bakılmalıdır.
Araç lastikleri yetersiz şişirilmiş ise; lastik kenarları çabuk aşınır ve yakıt tüketimi artar.
Lastik havalarının az olması direksiyonun zor dönmesinede yol açar.
Araç lastiklerinin havası normalden fazla olursa; orta kısmı aşınır, titremeler olur dolayısıyla sürüş konforu azalır.
Araç lastiklerinden biri yeni, diğeri eski veya lastik hava basınçları farklı ise araç bir tarafa çeker.
Eski ve aşınmış lastiklerin kullanılması özellikle yağışlı havalarda kaza tehlikesini artırır.
Karlı ve buzlu yollarda çekici lastiklerin ikisine zincir takılır.
Lastik değiştirmek için kriko ile aracı kaldırırken aracın hareket etmesini engellemek için el freni çekilmeli ve tekerleklere takoz konulmalıdır.
GENEL BİLGİLER :
Aracın ilk çalıştırılması esnasında, bir miktar gaz verildikten sonra debriyaja basılmasında fayda vardır.
Vites değiştirilirken debriyaja basılır.
Aracı harekete geçirmek için debriyaj pedalı yavaşça bırakılırken gaza basılır.
Araç hareket ettirilmek istendiğinde harekete geçmiyor zorlanıyorsa el freni çekili unutulmuştur.
Vites değiştirirken ses geliyorsa debriyaja tam basılmamıştır.
Araç geri vitese geçmiyorsa, ayak debriyaj pedalından çekilir ve yeniden basılır.
Aracı durdurmak için debriyaj ile frene birlikte basılır.
Hareket halindeyken aracın hızını azaltmak için sadece frene basılır. Hızı azaltmak için frenleme anında debriyaja basılması uygun değildir.
Boğulmuş motoru çalıştırmak için sonuna kadar gaz pedalına basılır.
Araçların güvenli bir şekilde yavaşlamasını, durmasını ve sabitlenmesini sağlayan sistemdir.
Elemanları :
Tekerlek Silindiri, Kampana, Disk, Fren Balataları ve Hidrolik yağdır.
Diskli Fren Sistemi Çalışma Prensini:
Disk frenler yandaki şekilde görüldüğü gibi piston, disk, balatalar ve bağlantı noktalarından oluşur. Fren pedalına bastığımızda sistemdeki hidrolik sıvıyı (yağı) boruya iteriz. Boru içindeki sıvı ince bir geçitten balata pistonlarına iletilir. Pistonun ucunda ve diskin arka tarafında bulunan fren balataları ile disk sanki mengene ile sıkılıyormuş gibi basınca mahruz kalır. Bu disk balataların arasında tekerlekle beraber dönmekte olduğundan inanılmaz bir sürtünme ve bunu bağlı ısı enerjisi meydana gelir ve araç yavaşlayarak durur.
Fren sisteminin en önemli elemanı hidrolik yağdır.
Hidrolik yağ günlük kontrol edilmelidir çünkü hidrolik yağın kalmaması frenlerin tutmamasına neden olur.
Frenlerin sıkı olması araçta yakıt sarfiyatını artırır.
Fren balatalarının aşınmış olduğunu bildiren göstergedir.
Uyarı:
Fren balatalarının aşınması süresini yol koşulları ve kullanım süresi etkiler fakat fren telinin uzunluğunun balata ömrü ile alakası yoktur.
Servis (ayak) frenine basıldığında ön ve arka tekerlekler birlikte durur.
Motor (Kompresyon) frenin etkisi aracı yavaşlatmasıdır.
El freninin görevi duran aracı sabitlemek yani kaymasını önlemektir.
El freni teli kopar ise el freni tutmaz.
El freni çekik unutulup yola devam edilecek olursa kampanalar ısınır, fren tutmaz.
Soğuk havalarda araç el freni çekili halde park edilirse fren balataları donarak kampanaya yapışır.
El frenin çekili olduğunu yada hidrolik seviyesinde düşüş olduğunu bildiren göstergedir.
ABS fren sistemi frenleme anında; aracın yol üzerinde kaymasını azaltarak, direksiyon hakimiyetini artırır dolayısıyla kaza riskini azaltmış olur.
SİGORTA
Araçta, alıcıları ve tesisatı kısa devreden doğacak tehlikeye karşı korur.
Elektrik devresini yüksek akıma karşı korur.
Araçta çalışmayan bir elektrik sistemi olduğu zaman ilk kontrol edilmesi gereken yer sigortadır.
Araçta sigorta yanmış ise yerine takılacak sigorta aynı amperde olmalıdır.
FARLAR
Kısa farların yandığını bildiren göstergedir.
Araçta kısa farlar 25 metreyi aydınlatır.
Kısa farlar yakıldığında gösterge panelinde yeşil renk lamba yanar.
—
Uzun farların yandığını bildiren göstergedir.
Araçta uzun farlar 100 metreyi aydınlatır.
Uzun farlar yakıldığında gösterge panelinde mavi renk lamba yanar.
—
Farların bakımında, arıza giderme veya far değişimi olduğu zaman far ayarı yapılır.
Aracın farlarından biri sönük yanıyorsa far kablo bağlantıları gevşektir.
Kısa veya uzun farlardan biri yanmıyor ise sigorta atmış olabilir.
FREN LAMBASI
Aracın arkasındaki kırmızı lambaların yanması diğer sürücülere araçta frenleme yapıldığını bildirir.
Fren pedalına basıldığında fren lambalarından biri yanmıyorsa yanmayan lambanın ampulü arızalanmıştır.
Fren müşirinin arızalı olması fren lambalarının yanmamasına sebep olabilir.
GERİ VİTES LAMBASI
Aracın arkasında yanmakta olan beyaz lambalar diğer sürücülere öndeki aracın geri vitese takıldığını bildirir.
Geri vites lambalarından biri parlak diğeri sönük yanıyorsa lamba bağlantısında paslanma vardır.
FLAŞÖR
Flaşörün görevi sinyal lambalarının yanıp sönmesini sağlamaktır.
Sinyal verildiğinde gösterge panelinde sinyal uyarı lâmbası çok sık yanıp sönüyorsa sinyal lambalarından biri yanmıyordur.
Flaşörlerin açık unutulması akünün boşalmasına yol açabilir.
—
Sağa dönüş sinyal lambalarının çalıştığını gösterir.
—
Sola dönüş sinyal lambalarının çalıştığını gösterir.
—
Dörtlü flaşör;
Acil uyarı ışıkları yani dörtlü ikaz lambalarının yanmasını sağlar.
Araç arızalandığında mecburi durma durumunda kullanılır.
—
Acil uyarı ışıkları (dörtlü ikaz) lambalarının açık olduğunu bildirir.
Park lambalarının açık olduğunu bildirir.
Park lambalarından birinin yanıp diğerinin yanmamasının sebebi yanmayan lambanın flamanı kopmuştur.
Arka sis lambalarının açık olduğunu bildirir.
(Bu ikaz ışığı ile ilgili henüz soru sorulmamıştır.)
Uyarı:
Aydınlatma sisteminde kullanılan ampuller sık sık patlıyorsa ise muhtemelen şarj sisteminde regülatör arızalıdır.
DİĞER ARAÇ GÖSTERGELERİ
Taşıtla ilgili sistemlerin çalışma durumlarını bildiren ışıklı, sesli veya ibreli uyarıcıların toplandığı bölüme gösterge paneli denir.
Yakıt Göstergesi:
Depodaki yakıt miktarını gösterir.
Kilometre (Hız) Göstergesi:
Aracın hızını sürücüye bildiren göstergeye kilometre göstergesi denir.
Devir Saati:
Motor devrini sürücüye bildiren göstergeye motor devir göstergesi denir.
Bilgi:
Devir göstergesindeki ibre daima 20 ve 30 arasında olmalıdır. Bu sizin uygun viteste olduğunuzu gösterir.
İbre 30′un üzerine çıkarsa vites büyütülmeli, 20′nin altına düşerse vites küçültülmelidir.
Kızdırma (Isıtma) Bujisi:
Soğuk havalarda silindir içindeki havayı ısıtarak motorun kolay çalışmasını sağlar.
Dizel motorlu araçlarda marşa basmadan önce gösterge panelinde kızdırma bujisi lambasının sönmesi beklenir.
Enjeksiyon sistem uyarı lambası:
Enjeksiyon sistemli araçta, kontak anahtarı açıldıktan sonra marş yapabilmek için enjeksiyon sistem uyarı lambasının sönmesi beklenir.
Yağ Göstergesi:
Motor yağ basıncının çok düşük olduğunu, karterde yağ kalmadığını bildiren göstergedir.
Marşa basılıp motor çalıştığında yağ göstergesinin sönmesi beklenir.
Eğer sönmüyorsa yada yolda giderken yanarsa trafik kurallarına uymak şartıyla derhâl durulmalıdır.
Uyarı:
Kontak anahtarı motoru çalıştırmayacak şekilde açıldığında yağ göstergesi yanmıyorsa yağ lambasının ampulü geçmiştir.
Yağ seviyesi normal olmasına rağmen yağ basıncı ikaz ışığı yanıyorsa yağ müşürünün kablosunda kısa devre oluşmuştur.
Bilgi:
Müşür; miktarları göstergesine ileten parçadır.
Örneğin;
Yağ müşürü, motordaki yağın basıncını göstergesine iletir.
Hararet müşürü, soğutma suyunun sıcaklığını göstergesine iletir.
Yakıt müşürü, yakıt deposundaki yakıt seviyesini göstergesine iletir.
Hararet Göstergesi:
Soğutma suyunun ısısını gösterir.
Seyir halindeyken hararet lambasının yanması soğutma suyunun sıcaklığının aşırı yükseldiğini bildirir.
Trafik kurallarına uymak şartıyla derhâl durulmalıdır.
Bilgi;
Motorun harareti yükseldiğinde;
Klima açık ise kapatılır, Kalorifer sıcak konumda çalıştırılır.
Uyarı:
Hararet göstergesi çalışmıyorsa hararet müşüri arızalıdır.
Şarj Göstergesi:
Akünün şarj olamadığını bildiren göstergedir.
Marşa basılıp motor çalıştığında şarj göstergesinin sönmesi beklenir.
Akü şarj ikaz ışığı sönmüyorsa yada yolda giderken yanarsa, trafik kurallarına uymak şartıyla derhâl durulması gerekir.
Araç sürülmeye devam edecek olursa akü boşalır.
Not:
Uyarı:
Şarj göstergesi yandıktan bir süre sonra hararet göstergesi de yanıyorsa vantilatör kayışı ya çok gevşemiştir yada kopmuştur.
Vantilatör kayışının koptuğunda ilk önce şarj göstergesinden anlaşılır.
Arka cam resistansının çalışmakta olduğunu bildiren göstergedir.
Araçlarda arka camın resistanslı (ısıtıcılı) olmasının sebebi camda oluşan donma ve buğulanmayı önlemektir.
El frenin çekili olduğunu yada hidrolik seviyesinde düşüş olduğunu bildiren göstergedir.
Fren balatalarının aşınmış olduğunu bildiren göstergedir.
(Bu ikaz ışığı ile ilgili henüz soru sorulmamıştır.)
Aktif gergili emniyet kemeri ve hava yastığı kaza anında ölüm ve yaralanmaları en aza indirmek için geliştirilmiş sistemlerdir.
Uyarı :
Açılabilir tavan bu amaçla geliştirilmiş bir sistem değildir.
Lastik değiştirmek için kriko ile aracı kaldırırken aracın hareket etmesini engellemek için el freni çekilmeli ve tekerleklere takoz konulmalıdır.
Aracı park edildikten sonrada el freni mutlaka çekik bırakılmalıdır.
Araç hareket halindeyken, kontak kapatılmamalı veya kontak anahtarı kontaktan çıkarılmamalıdır. Aksi taktirde direksiyon kitlenerek büyük tehlike yaratır.
Yağ seviyesi , su seviyesi , hidrolik yağ ve yakıt seviyesi günlük bakımda yapılması gereken kontrollerdendir.
Uyarı :
Rölanti ayarı günlük bakımda yapılan kontrollerden değildir.
Doğru bir rölanti devri ayarlaması için motor normal çalışma sıcaklığında olmalıdır.
Motor çalışma sıcaklığına ulaşmadan gaz verilmesi uygun değildir.
Akü kontrolü,
Lastik kontrolü,
Antifriz kontrolü,
Araç kış koşullarına hazırlanırken yapılması gereken kontrollerdir.
Araç iteklenerek veya çekilerek çalıştırılacak olursa Triger kayışı kopar dolayısıyla hiçbir araç iterek yada çekilerek çalıştırılmamalıdır.
(Özellikle otomatik vitesli ve digital göstergeli araçlar).
Uyarı :
Digital göstergeli araçlara akü takviyesi de yapılmaz.
Kullanma kılavuzuna göre belirli kilometre sonunda araçta ;
Buji ve Platin,
Motor yağı,
Filtreler (Hava, yağ, yakıt filtreleri),
Kayışlar (Triger, Vantilatör),
Ve araç lastikleri değiştirilmelidir.
Yeni motorun alıştırılması (rodaj) zamanında ;
Ani duruş ve kalkıştan,
Tam gazdan (fazla süratten) ve ani hızlanmalardan,
Aynı vitesle uzun zaman gitmekten,
Ağır yüklerden veya aşırı yokuştan kaçınılmalıdır.
Yeni araca 1000-2000 km arasında serviste yapılan işleme ilk bakım denir.
Yol durumu,
Hava koşulları,
Kişisel kullanım farkları,
Bir aracın periyodik bakımının daha erken yapılmasını gerektirebilecek sürüş koşullarındandır.
Araçlarda egzoz gaz emisyonlarını (zehirli maddeleri) azaltmak için Katalitik Konvertör kullanılır.
Katalitik Konvertör bulunan araçlarda kurşunsuz benzin kullanılır.
Araca bağlanan römorkta park lambaları çalışır durumda olmalıdır.
Yakıt tüketiminin azaltılması klimanın kullanım amaçlarından değildir.
Polen filtresi araç içine verilecek havayı temizler.
Otomobillerde, mekanizmayı oluşturan motor, tekerlek, şasi vb. bölümlerinin dışında kalan, görünen dış bölüme karasori denir.
ÖN DÜZEN
Rot Ayarı:
Rot ayarı düzensiz lastik aşıntılarını önlemek ve aracın düzgün istikamet takibi için yapılır.
Rot ayarı bozuk olan aracın ön lastikleri iç ve dıştan aşınır.
Rot başlarının aşınması direksiyon boşluğunun fazlalaşmasına neden olur.
Balans ayarı:
Lastik ve jantların dengeli bir şekilde dönmesini sağlamak amacıyla tekerleklere yapılan ayardır.
Direksiyon ve araçta titreşim balanssız tekerleklerin etkilerindendir.
Ayrıca balanssız tekerlekler, tekerlek yataklarının kısa sürede aşınmasını sağlar.
Direksiyon Simidi:
Direksiyon simidi aracı istenilen yöne sevk eder.
Hidrolik direksiyon, direksiyon döndürme kuvvetini azaltarak sürücüye daha kolay bir şekilde aracı yönlendirme imkânı veren sistemdir.
Uyarı:
Lastik havalarının az olması direksiyonun zor dönmesine yol açar.
SÜSPANSİYON SİSTEMİ
Yolun yapısından kaynaklanan titreşimleri üzerine alarak aracın rahat ve emniyetli bir şekilde kullanılmasını sağlayan sistemdir.
Yolun yapısından kaynaklanan titreşimleri sönümlemek üzere tasarlanan ve araç gövdesi ile tekerlekler arasına yerleştirilen sistemdir.
Araçta sürüş konforunu iyileştirmek amacıyla yol yüzeyinin yapısından kaynaklanan titreşimleri, salınımları ve ani şokları sönümleyerek yumuşan sistemdir.
Elemanları helezon yaylar ve amortisörlerdir.
Amortisörler:
Yoldan dolayı meydana gelen titreşim ve darbeleri üzerine alan ve yay salınım süresini kısaltan parçadır.
MOTORUN PARÇALARI
1- Silindir Bloğu: İçinde silindirlerin bulunduğu ve motor parçalarını üzerinde taşıyan ana parçadır.
2- Silindir Kapağı: Silindir bloğu üzerini kapatan
ve yanma odalarını meydana getiren kapaktır.
3- Karter : Motor yağına depoluk görevi gören, silindir bloğunun altındaki parçadır.
4- supap Kapağı: Motor üzerindeki supap (külbütör) mekanizmasını dış etkilerden korur.
5- Radyatör: Soğutma suyunun bulunduğu depo.
6- Karbüratör: Benzin-hava karışımını sağlayan parça.
7- Hava Filitresi: Siilndirlere giren havayı temizler.
8- Manifoldlar (emme-egzoz): Hava yakıt karışımını silindirlere, yanmış gazları dışarıya taşıyan borulardır.
9- Yağ Filitresi: Motor yağı içindeki yabancı maddeleri temizler.
10- Endüksiyon Bobini (Ateşleme): Aküden gelen akımı 15.000-25,000 volta yükselten parçadır.
11- Buji: Benzin-hava karışımını tutuşturan parçadır.
12- Konjektör (regülatör): Şarj dinamosunun ürettiği elektriği doğru akıma çeviren ve 12 volt değerinde düzenleyen parçadır.
13- Enjektör: Dizel motorlarda yakıt püskürten parçadır.
14- Krank Mili: Pistonların bağlı olduğu, motorun çalışması sonucu elde edilen hareketin ve gücün motordan alınmasına yarayan mildir.
15- Piston: Silindir içersinde hareket eden ve hareketi krank miline iletmesine yardımcı olan parçadır.
16- Piston (biyel) Kolu : Pistonun doğrusal hareketini krank miline ileten parçadır.
17- Yağ Pompası: Karterdeki yağı basınçla hareketleri parçalara gönderir.
18- Yakıt Pompası (benzin otomatiği):Yakıtı basınçla karbüratöre gönderen parça:
19- Distribütör: Benzinli motorlarda ateşleme sırasına göre bujilere elektrik enerjisi gönderen parçadır.
20- Marş Motoru: Motora ilk hareket veren parçadır. Elektrik enerjisini hareket enerjisine çevirir.
21- Alternatör (şarj dinomosu): Araç için gerekli elektrik enerjisini üreten parçadır. Hareket enerjisini elektrik enerjisine çevirir.
22- Su Pompası (devirdaim): Suyun silindir içindeki kanallarda dolaşmasını sağlar.
23- Enjektör Pompası: Dizel motorlarda yakıtı basınçla enjektörlere gönderen parçadır.
